Eskişehir Kadın Dansları
1. Kahveyi Kavururlar
“Eskişehir Seyitgazi ilçesi Üçsaray köyünden 8.02.1983 tarihinde Alaattin Zengintarafından derlenmiştir” (Koçkar, 1999: 66).

Karşılıklı iki veya dört kişi tarafından oynanır. Kollar kırık, eller omuz seviyesinde kaşık tutulur. Sağdan sola doğru hafif kavisli kol hareketi ile kaşık çalınır. Sol ayak arka sol çarpraza atılıp sağ ayak onun yanına getirilerek ardından öne sağ adımla bir adım atılıp sekerek oynanır. Ayak ve kollar koordineli bir şekilde sürekli tekrar edilen hareketlerle oyunun düz adımı icra edilir. Karşılıklı yer değiştirme ve yerinde dönme hareketleri oyunun geleneksel koreografisi sonucudur. Oyun, düz, karşılıklı geçiş, yerinde dönme ve tarama adı verilen adım bölümlerinden oluşur. 9 zamanlı müziğe 2 zamanlı sekme adımı ile ayak uydurulur. Eğlenceli ve çevik türkülü bir danstır. Oyun vurgusu yere doğrudur. Ağırlık merkezi iki ayak arasında gidip gelir. Genel anlamda sağ ayak üzerine kurguludur.

Kahveyi kavururlar
İçmeden savururlar
Bizim köyün adeti
Sevmeden ayırırlar
Haydi yarim neylemeli neylemeli
Güzel yarin gönlünü eylemeli
Kahvenin köpüklüsü
Meşenin köpüklüsü
Kadınım aman aman
Saraylar kıymetlisi
Haydi yarim neylemeli neylemeli
Güzel yarim gönlünü eylemeli
Kahve içtim elim yandı döküldü dilim yandı
Şu dürzünün kızında bir gonca gülüm kaldı
Haydi yarim neylemeli neylemeli
Güzel yarim gönlünü eylemeli

2. İndim Dereler
Eskişehir Sivrihisar ilçesi Dinek köyünde 1983 yılında Alaattin Zengin tarafından derlenmiştir. Türkülü bir danstır. Kollar dirsekten kırık, eller omuz seviyesinde vücudun önünde kaşık çalınarak oynanır. Karşılıklı 2, 4 veya 6 kişi tarafından karşılıklı gidip gelmeli ve geçişli bir danstır. Kollar dans ritmine göre yukarıdan aşağıya doğru çekmeli oynanır. Sağ taban sekmeli ve vücudun ağırlık merkezinin genelde sağ ve sol ayağa aktarılması ile icra edilir. Müziğin söz bölümlerinde sağdan ve soldan olmak üzere dönüşler yapılır. Kadınların kendi aralarındaki eğlencelerinde ve kına gecelerinde kapalı alanlarda oynanır (Koçkar, 1999: 66).

İndim dereleri engin mi sandın
Dalı püsküllüyü dengin mi sandın, yandım
Giderin giderin orman arası
Çekilmez ellerin kahrı belası, yandım
Giderin giderin eski yurtlara derdimi silkerim yeşil otlara, yandım
Gide gide gitmez oldu yanlarım
Ağlamaktan görmez oldu gözlerim, yandım

3. Çeşmeler Yaptırdım
Eskişehir’in Seyitgazi ilçesi Kırka bucağında Gürsel Yaktıl tarafından derlenmiştir. 2, 4 veya 6 kişi ile oynanır. Türkülü bir danstır. Düz yürüme, sekme, ayak çıkarmalı dönme olmak üzere üç bölümden oluşur. Sol ayak ile öne yürümeyle başlar. Öne ve geri yürüme ile düz adım yapılır. Öne düz yürünür geriye 45 derecelik açı ile gelinir. İkinci adımında sağ tabanlı sekme ve adımın sonunda ayak çıkartma yapılır. Sekmeli adımla dönülür ve dönüş sonlarında vücudun yanına doğru ayak çıkartılır. Dansta kollar vücudun önünde sağa sola ve yukarı yönlü hareket ile salınarak kaşık çalınır. Yürümeli ama abartılı olmayan salınım hareketleri uygulanır (Koçkar, 1999: 64).

Çeşmeler yaptırdım altın oluklu
Suyunu akıttım içi balıklı
Bir yar sevdim o da ele yavuklu
Ayrıl yavuklundan seni alayım
Beri gel a yarim beri gel ben adam yemem
Ellerin yarine de yarim ol demem
Yüce dağ başında bir ulu tavşan
Okundu öğlenler olmuyor akşam
Verin kır atımı dağı dolaşam
Dağlar arkasında yare ulaşam
Beri gel a yarim beri gel ben adam yemem
Ellerin yarine de yarim ol demem.

4. Karakuş
Eskişehir Sivrihisar İlçesi Dinek köyünde 1983 tarihinde Alaaddin Zengin tarafından derlenmiştir. Derlenen tüm dansların dışında çok ayrı özelliklere sahip olan dansta sıçramalar, sıçrayarak dönmeler ve çökmeler dans bitimine denk sürer. Yürüme hiç yoktur. 2+2+2+3 vurumlu ritim özelliğine sahiptir. Dansın yörede erkekler tarafından da oynandığı gözlenmiştir (Koçkar, 1999: 66). Daha çok Türkmen yerleşimlerinde görülen, genelde bir hayvanı taklit eden oyun formlarına benzer. Dokuz zamanlı müziğe aksak sekme adımı ile başlar. Sağ ve sol ayak üzerinde sekilen ve çökülen adımları vardır. Oldukça zor ve efor sarf edilen bir danstır. Dans daire formunda 2, 4 veya daha fazla kişi tarafından oynanır. Erkek adımları daha büyük ve gösterişlidir. Kadınlar erkeklere göre daha küçük adımlar yaparlar (Koçkar, 1999: 66).

Dansın birinci bölümünde gezinleme ve dansa hazırlık denebilecek bir yürüme vardır. Dansa girildiğinde sekmeli çöküş ve dönüş figürleri yapılır. Dansın en karakteristik özelliği sekerek sağ ayak üzerine çökme ve dönme adımıdır.

Gara guşum havada havada
Yavruları yuvada yuvada
Gızlar gayfe gavurur gavurur
Çıngışdaklı tavada tavada
Bahçalarda sığırcık sığırcık
Gız saçların gıvırcık gıvırcık
Seni seven ufacık tefecik
Olsa şöyle olmasa böyle
Porta kapı açarsın açarsın
Miski amber kokarsın kokarsın
Sevdiğim ne kaçarsın kaçarsın
Olsa şöyle olmasa böyle

5. Mendil “Elindeki Mendil”
Eskişehir Sarıcakaya ilçesi Alpagut köyünden Ayten Uludemir tarafından derlenmiştir. 2+2+2+3’lük ritimle ve tek kaşık vuruşuyla oynanır. Dansın belirgin bir kuruluş öyküsü yoktur. Dansta dansçılar bir dairede döndükten sonra karşılıklı sıra içinde dansı sürdürürler. Omuz vuruşlarında kalça ve omuz hareketleri sınırlıdır. Muammer Uludemir tarafından oyun türküsü 1968 yılında derlenmiştir (Koçkar, 1999: 61).

Dokuz zamanlı adımın 6 vuruşunda sağ taban yerde sekme yapılır.sağdan sola çeyrek dönüşlü bir yapısı vardır. Son 3 zamanlı bölümde dansın pozu verilir. Ezgideki “li li “ bölümünde kollar vücudun önünde kırık olarak kaşık çalınır sonrasonda sol kol yukarı ve sağ kol aşağı pozisyonuna geçerilerek başlangıç pozuna döner. Dasnçılar karşılıklı ritimli yürüyerek birbirlerine yaklaşıp tekrar uzaklaşırlar. Bu adıma yörede selamlama adı verilir. Son adım olarak 9 zamnalı müziğin 6 zamanında yaklaşan dansçılıar üçleme bölümünde omuz omuza vurarak dansı bitirirler.


Elindeki mendili
Yuğdur sevdiğim yuğdur
Gönül kimi severse
Dünya güzeli odur

Yünlü çorabın goncu
Benim yarim oyuncu
Yarim mendil istiyor
Vermek boynumun borcu

Mendilim lüle lüle
Ben düştüm gurbet ele
Yedi mendil eskittim
Gözyaşı sile sile

Bostan ektim bir evlek
Dadandı kara leylek
Leylek gözün kör olsun
Olacağı bir evlek

Koca kapının üstü
Mendilim suya düştü
Mendilimi alırken
Gönlüm güzele düştü

6. Yoğurt (Yoğurdum Var/Vargel/Çeyizaltı)
Dansın bölgede “Vargel” ve “Çeyizaltı” gibi değişik adlarla da oynandığı bilinmektedir. Dansın müziği ile benzerlikler taşıyan İnönü ilçesi Dereyalak köyü danslarında hareket ve figürlerin farklılık gösterdiği bilinmektedir. Dansın türkü sözleri 1966 yılında Muammer Uludemir tarafından derlenmiştir (Koçkar, 1999: 62).

Kadınlar ve erkekler tarafından oynanan aksak ritimli bir danstır. Daire formunda 2, 4 veya daha fazla kişi tarafından oynanır. Diğer oyunların aksine sağ adımla başlar. Yerinde iki adım ve ileri iki adım yürüme ile düz adım yapılır. Kollar omuz istikametinde vücudun önünde tutulur. Kadınlar sağa ve sola hafif sallanmalı kaşık çalarlar. Erkekler kolları daha yukarda olmak üzere iki adım yukarda iki adım aşağıda şeklinde kaşık vururlar. Oyunun düz, sarhoş ve çökme adımları vardır. Oyun içerisinde omuz omuza vurmak, karşılıklı geçişler yapmak ve daire formunda ilerlemek vardır. Oyun adımları diğer oyunlardaki gibi aşağı vurguludur.

Yoğurdum var yeşil meşil çanakta
Benleri var ak gerdanda yanakta
Banim yarim şu karşıki konakta
Beri gel a yarim beri gel ben adam yemem
Ellerin yarine ben yarim demem

Yoğurdun üstünde bal eylenir mi
Çirkinin yanında can eğlenir mi
Güzeli görünce sabreylenir mi
Beri gel a yarim beri gel ben adam yemem
Ellerin yarine ben yarim demem

7. Goc’öküz
Eskişehir Sivrihisar ilçesi Dinek köyünden derlenmiş bir danstır. 2+2’lik ritim ve tek kaşık vuruşuyla oynanır. Dans, omuz ve sırt sırta geçişler, daireler ve karşılıklı sıra ile sürer. Dansta eller sürekli sağa sola hareketlidir. Ayakucu üzerinde sekmeler dansın belirgin özelliğidir. Dansın türküsü 16.11.1966 tarihinde Muammer Uludemir tarafından yöre kadınlarından, dansı ise M. Tekin Koçkar tarafından 1980 yılında derlenmiştir (Koçkar, 1999: 62).

Goc’öküzün dizindedir dermanı
Ölme de Goc’öküz bu yılda kaldır harmanı aman
Aman aşırdın beni
Yoldan şaşırdın beni
Aşka düşürdün beni
Hop hop aynaya bakarsın
Süs püs cilve yaparsın
Yoldan yoldan saparsın

Goc’öküz suya saldım içmiyor
Aman da Goc’öküz bu yıl da vakit geçmiyor aman
Aman aşırdın beni
Yoldan şaşırdın beni
Aşka düşürdün beni
Hop hop aynaya bakarsın
Süs püs cilve yaparsın
Yoldan yoldan saparsın
Arabacı arabanı düze çek
Üstündeki güzelleri bize çek aman
Aman aşırdın beni
Yoldan şaşırdın beni
Aşka düşürdün beni
Hop hop aynaya bakarsın
Süs püs cilve yaparsın
Yoldan yoldan saparsın

8. Entarisi Kırmızı (Yörük Kırka Kadın Zeybeği)
Eskişehir merkez Seyitgazi ilçesi Yörük Kırka köyünden Alaaddin Zengin tarafından derlenen bir danstır. 3+2+2+2 vuruşludur. Kadınlar tarafında 2 veya 4 kişi tarafından oynanır. Sol ayakla öne, sağ çapraz, sol çapraz ve tek sekme ile düz adım yapılır. Kaşık tutuşu diğer danslarla aynıdır. Eller içten dışa doğru dairesel hareket çizerler. Kaşıklar ritme göre vurulur. Karşılıklı gidip gelme, yer değiştirme, ayakta omuz vurma ve oturarak omuz vurma adımları vardır. Türkülü ve kıvrak bir danstır. 1969 yılında Muammer Uludemir tarafından türküsü Yörük Kırka Köyü’nde derlenmiştir (Koçkar, 1999: 63).

Entarisi kırmızı
Annesinin bir kızı
Beni alacak oğlan teyyarenin yıldızı

Oynan gızlar oyunlara ben yandım
Ben yandım sevemeden aldandım
Entarisi al basma
Alıp duvara asma
Sen benisin ben senin
Her lafa kulak asma
Oynan gızlar oyunnara Maşallah
Maşallah nazar değmez İnşallah

9. Selönü (Sel Önüne Söğüt Diktim Bi Sıra)
Eskişehir’in Seyitgazi ilçesi Kırka yöresinden Gürsel Yaktıl tarafından derlenmiştir. Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi "Eskişehir Yöresi Geleneksel Halk Dansları ve Giysileri" kitabında dansın kendilerine ait olduğu belirtilmiştir. 2/4’lük ritimli bir danstır. 2 veya 4 kişi tarafından oynanır. Sağ taban sekmeli hareket vurgusu yukarı doğrudur. Kollar vücudun önünde omuz hizasında tutularak kaşık çalınır. Kaşıklar tek tek vurularak ritme eşlik eder. Karşılıklı başlayan dans karşılıklı gidip gelme ve yer değiştirme hareketleri ile oynanır. Düz adım dışında bir adım özelliğine sahip değildir (Koçkar, 1999: 65).

Sel önüne söğüt diktim bir sıra
Deli gönül efkarlandı bu sıra
Ben seni gönüllerim kalma kusura
Var git oğlan var git ben senin olamam
Anamdan babamdan izin alamam

Çeşmenin başına varmasın eller
Bu gün efkarlıyım açmasın güller
Yar aşkından deli olmuş desinler
Var git oğlan var git ben senin olamam
Anamdan babamdan izin alamam

10. Zeybek Derler Adına
“Yörede var olan hanım (kadın) zeybeğinin havasını eskiden yaşamış Kör Süleyman adlı mahalli sanatçının icra ettiği söylenmektedir. Hanım oyunu denmesinin nedeni sadece kadınlara yönelik olması ve kadınların oynamasıdır” (Ekici, 2013: 182).

Eskişehir Seyitgazi ilçesi Kırka yöresinde Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi tarafından derlenmiş bir danstır. 3+2+2+2 lik ritim ile oynanır. Dansçılar oyunun kurgusunu daire şeklinde oluştururlar. Karşı karşıya ve kendi etraflarında dönerek dans ederler. Dansta omuz vuruşlarda kullanılır. Yörede dansın diğer ismi “Yörük Yürüyüşü” dür. Denge ve vurgu merkezi sol ayak üzerindedir.Yapılan köşeli keskin dönüşler dansın en belirgin özelliğidir. Gürsel Yaktıl tarafından derlenmiştir (Koçkar, 1999: 64). Sol ayak geriye atılarak sağ ayağı sol ayağın yanına getirip sekerek başlar. Sekme sonrası sol ayak gidiş yönüne doğru atılır diğer ayak yanına getirilerek sekilir. Dansın dönme hareketleri adımın sonuna denk getirilir.

Zeybek derler adına
Şeker uymaz tadına
Uyma dedim uymuşsun
O dürzünün ardına
Haydindi zeybek havası
Benim ile yarin arası
Kavuşuruz bayram haftası

Arpa buğday geç olur
Güzeller güleç olur
Meyil verme güzele
Ayrılması güç olur
Haydindi zeybek havası
Benim ile yarin arası
Kavuşuruz bayram haftası


Eskişehir Erkek Dansları
1. Yoğurt/Yoğurdum Var (İnönü Karşılaması)
“Eskişehir İnönü ilçesi ve köylerinden Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi tarafından derlenmiş bir danstır. Bu dans Eskişehir, Kütahya, Afyon ve Bilecik’te kadın dansı olarak oynanır. 2+2+2+3’lük ritim özelliği vardır. Kaşık vuruşları sert ve kesiktir. Dansta sallanma, gezdirme ve çöktürme gibi bölümler vardır. Dansta çalıp söyleyenin yanı sıra dansçılar da türküye katılabilirler. Dans iki ya da katları kadar kişiyle oynanır. Dans, İnönü ilçesinde 24.06.1982 tarihinde M. Tekin Koçkar tarafından Süleyman Karavelioğlu’ndan derlenmiştir” (Koçkar, 1999: 83).

Son dönem hazırlanan gösteri topluluklarının uygulamalarına bakıldığında Eskişehir ilinde oluşturulan gösteri ve yarışma ekiplerinde Yoğurt Dansı, “Düz Yürüme”, “Sarhoş”, “İçe Dışa Girme” ve “Çökme” bölümlerinden oluştuğu gözlemlenmektedir. Erkek dansı olmasına rağmen yöre ekipleri tarafından karma şekilde oynandığı görülür. Adımlarda çeşitli varyantların oluştuğu ancak genel anlamda gidişatın aynı olduğu gözlemlenmiştir.

Yoğurdum var yeşil meşil çanakta
Benleri var ak gerdanda yanakta
Benim yarim şu karşıki konakta
Beri gel a yarim beri gel ben adam yemem
Ellerin yarine de yarim ol demem
Gizli sırlarını da ellere demem
Aşağıdan gelen hanım oynasın
Keklik kebabını da yiyen doymasın
Beni yardan ayıranlar olmasın
Beri gel a yarim beri gel ben adam yemem
Ellerin yarine de yarim ol demem

2. Galkı Da Vermiş (Atatürk Zeybeği)
“Eskişehir İnönü ve köylerinden Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi tarafından derlenmiş bir danstır. İki ayrı bölümden oluşan dans iki ayrı ölçüde oynanır. Birinci bölümü 9/8'lik 2+2+2+3’lük ritimle, ikinci bölümü 7/8'lik 2+2+3’lük ritimle oynanır ve hareket değişmeleriyle yine birinci ritme dönülür. Sırt sırta yaylanmalar, çökerek diz vurmalar ve sallanmalar, dansın belirgin özelliğidir. Dans iki veya katları kadar kişi ile oynanır” (Koçkar, 1999: 84).

1982 yılında M. Tekin Koçkar tarafından Süleyman Karavelioğlu’ndan türkü sözleri derlenen dans zeybek tavrı ve duruşuna en yakın yöre danstır. Dansın hareketlerinin ağırlığı, ritmin ve müziğin ölçüleri anlamında ağır zeybek formunu andırır. Dansta, gezinleme, düz yürüme, sallanma, ağırlama, hoplatma ve çökme bölümleri bulunur. Yörede “İnönü Zeybeği” olarak da bilinir. Kaşık çalımı ve tavrı ile kendine has bir danstır.

Dans sol ayak ile, müziğin hızlı bölümü ile başlar. Daire formunda saat yönünün tersine yürünür. Sol basılıp sağ çekilir ve tekrar sol basılıp sağ çekilerek düz adım yapılır. Kollar önden iki yana açılarak kaşık çalınır. Adımın sonunda içeriye doğru bir atma hareketi ile çalım bitirilir. Ağırlama bölümünde sol ayak atılarak sağ ayak kaldırılarak, sonra sağ ayak yere basılıp vücut ağırlığı sağ ve sol ayağa aktarılarak yaylanılır. Karşılıklı iki dansçının sırt sırta yaylandığı adımda dansçılar yukarı doğru kol hareketleri ile kaşık çalarlar. Daha sonra yine sol ayak ile adım alınarak çift sekerek çökülür. Sağ diz ve ardından sol diz yere değdirilir ve kalkılır. Tekrar müziğin hızlı bölümüne dönen dans başta yapılan düz adım ile bitirilir.

Galkıda vermiş aman aman martinimin galeyi
Bozulur mu zeybeklerin hadelem de aleyi hey
Osman beyi aman aman öldürmenin goleyi
Dalgın uykulardan uyanamadım hey
İnce de Memet aman aman iner gelir inişten
Her yanları görünmüyor hadelem de gümüşten hey
Benim yarim aman aman şimdi gelir döğüşten
Dalgın uykulardan uyanamadım hey

3. Eskişehir Zeybeği
Dans, Eskişehir merkez ve köylerinden Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi tarafından derlenmiş bir danstır. Yöre dansları içerisinde en yaygın olanıdır. İki veya katları kişi sayısıyla oynanır. Yörede bir çok varyantı bulunan dans 9/8'lik 3+2+2+2 vuruşlu ritim ile icra edilir. Eğlencelerin, düğün ve askere uğurlamaların, eğlencelerin vazgeçilmez dansıdır. Düz adım (ırgalama veya göbek atma), titretme, omuz vurma gibi geleneksel formunun dışında günümüzde Halk dansları eğitmenleri düzenlemelerinde, düz yürüme, çapraz adım, omuz vurma ve çökme olarak uygulamaktadırlar.

Dansın tarihi süreci çok eski olduğu tahmin edilmektedir. Yunan adalarında oynanan bir zeybekikos dansı ile müzik oldukça benzerlik taşımaktadır (URL-17). Nota örneği de aşağıda verilmiştir. Bu benzerlik kaşık ve zeybek oyunlarının tarihsel süreç içerisinde Yunan adaları boyunca yaygınlık göstermesinin kanıtı olarak değerlendirilebilir.

Dans, sol ayak öne çıkarılarak ve ardından yürüme ile dokuz zamanlı müziği tamamlar. Bu sırada kollar omuz seviyesinin üzerinde eller önde kaşık çalar. Kol her adım başında önce sağ sonra sol olmak üzere kaldırılır ve hareketin sonunda tekrar indirilir. Dansta ki en tecrübeli kişi tarafından yönlendirilip ikinci adıma geçilir. Bu adım, geleneğinde göbek atma ve vücudu titretme olarak yapılır ancak günümüzde düzenli ekiplerde görülmemektedir. Düz adımın yürüme kısmında içeri yani daire merkezine atılan adıma karşılık diğer adımın arkadan geçirilmesiyle çapraz veya ayak geçirme denen adım yapılır. Adımların sonunda kaşık sertçe öne doğru savrularak çalınır. Daire formunda saat yönünün tersine dönen dansta daire gidiş yönüne doğru genellikle tüm zeybek ve kaşık bölgesi danslarında rastlanan çift ayak denilen ayak ve dizin aynı anda yere hareketi ile yapılan çökme yapılır.

Dans içerisinde eşleşme yapılarak karşılıklı gelen çiftler geçiş yaparak adım sonunda sırt sırta gelirler. Kollar yukarıdan aşağıya bir yay şeklinde sallanarak sonunda omuz omuza sert bir hamle yapılır. Ritme uygun yapılan bu vuruşmadan sonra eşler tekrar ayrılarak yer değiştirir. Adıma bir daha başlanır ve tekrarlanır. Sonuçta dansçılar iki omuz vurma yaptıktan sonra eski yerlerine gelmiş olurlar. Omuz vurma ayakta yapılabildiği gibi aynı adım çökerek te yapılır. Dans tekrar düz adıma döner ve bitirilir.

Yörede adım yapısı ve müziğinin ufak değişikliklere uğradığı varyantlarına rastlanmıştır. Bu varyantlar ilçeler ve köyler arası çeşitlilik olarak algılanabilir. Dansı icraeden kişilerin yaşı ve fiziki durumuna göre zor denebilecek adımların yapıldığı veya yapılmadığı yerler vardır. Sadece müziği olan bir danstır.

4. Kırka Zeybeği
Eskişehir ili Seyitgazi İlçesi Kırka Bucağında Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi tarafından derlenmiş bir danstır. Sözleri olmayan müzikle oynanır. 9/8'lik 2+2+2+3 ritimle oynanır. Dansın genel karakteri Eskişehir Zeybeği’ne benzer. Müziğinin ve dans adımlarının varyantları bulunan dans iki veya katları kişi sayısı ile icra edilir.

Dans, gezinleme kısmı ile başlar. Alan içerisinde dairesel form da yürüme yapan dansçılar müziği ve ritmi algılamak için yürürler. Bu yürüme zeybek oyunlarında “gezinleme” olarak bilinen bir tavırdır. Dans sol ayak ileri atılıp sağ ayak üzerinde hafif yükselme ile yapılan düz adım ile başlar. Kollar, omuz seviyesinin üzerine vücudun önüne kadar kaldırılarak kaşık çalınır. Kaşık çalımı, dansçının yeteneğine göre şekillenir. Adım sonunda kollar sağ ve sol tarafa vücudun yanına sert kaşık vuruşu ile indirilir. Sol ayak ileri atılıp sağ ayak ile yürüme başlarken sağ ayak içe atılarak sol ayağın arkadan geçirilmesiyle çapraz adım yapılır. Adım sonu adım bitirişi daire merkezine doğru yapılır. Dans daire yönüne ilerlese de bitirişlerin tümü daire içinedir. Düz adımın daire içine girerek ve çıkarak yapıldığı adıma “içe-dışa” adımı denir. Adımın ilk figürü yapıldıktan sonra daire dışına doğru dönülüp tekrar sağ taraftan daire içine dönülerek dönme adımı yapılır. Daire yönünde saat yönünün tersine giden dans, bazı adımlarında ters tarafa doğru hamleler ile de yapılır. Karşılıklı eşleşen dansçılar daire formunu bozarak iki sıra haline gelirler. Karşılıklı geçerek çöküp kaşıkları birbirlerine sertçe vururlar. Çöküşler de diz vuruşları ve aynı anda kaşıkların saplarının birbirlerine vurulması önemlidir. Bu adımdan sonra daire formuna tekrar dönülür. Düz adımlar tekrar yapıldıktan sonra bir daha eşleşilir. Eşleşme genelde aynı kişiler tarafından yapılsa da bu şart değildir. Karşılıklı yapılan düz adımlardan sonra büyük iki adım alınarak eşe doğru hamle yapılır. Bu hamlelerin sonunda üçüncü adımda ayaklar tokuşturulur ve tekrar büyük adımlarla geriye gelinir. Yine büyük adımlarla birbirine yaklaşan dansçılar bu defa diz dize tokuşur ve tekrar geri açılır. Karşılıklı gelen dansçılar sağa ve sola dönerek kaşık çalarak kol atarlar. Bu adımlardan sonra dans tekrar daire formuna geri döner. Birkaç düz adım yapıldıktan sonra tekrar eşleşen dansçılar bu kez omuz omuza tokuşurlar. Dans genelde seyirciye doğru dönülüp çökme adımının tekrarı ile bitirilir. Diğer zeybek danslarına benzer olarak dansın kendine özgü bir bitirilişi vardır. Dansçılar düz adıma başlar gibi adım alırlar, hareketin sonunda sağ el yukarıda baş üzerinde, sol el vücudun arkasında belde sol ayak kalkık dizler kırık vaziyette bitirilir. Yaygın icrası ve varyantları aşağıda verilmiştir.

5. Kesik Çayır (Küstüm)
Yörede 2/4’lük ritimle onanan başka bir danstır. Seyitgazi ilçesi Kırka Bucağında Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi tarafından derlenmiştir. Oldukça hareketli onan dans, tüm eğlencelerde oynanır. Temel adımları sağ taban üzerine sekme olsa da dansa giriş genellikle ritimle düz yürüyüşle dolanmayla başlar. İki veya katları kişi ile dans edilir. En belirgin özelliği ezgi arasında müziğin durması ve buna dansçıların ayakta veya çökerek birbirlerine sırt dönmesidir. Bu da dansa “küstüm” adının verilmesinin nedenidir. Seyirlik ve komik bir tarafının da bulunduğu dans günümüzde de yöre eğlencelerinde görülmektedir.

Anonim Türkülere Adım Eklenerek Ortaya Çıkan Danslar
6. Gayfeciler
Dansın müziği Muzaffer Sarısözen tarafından, Eskişehir, İnönü ilçesi ve köylerinden derlenmiştir. Hareketli bir danstır. Eskişehir yöresinde kadın dansı olarak icra edilir. 4/4'lük ritimli bir danstır. Dansın icrası esnasında, dansçılar türkü sözlerine katılırlar. Türküyü icra edenler ve dans dışındakiler de türküyü söyler. Dans iki veya katları kişi ile icra edilir. Bu dansla ilgili bilinen dansın oyununun türkü sözlerine adım yazılarak ortaya çıkmış olduğudur.

7. Sultan Seccadesi
Dansın müziği Muzaffer Sarısözen tarafından, Eskişehir İnönü ilçesi ve köylerinden derlenmiştir. Yöredeki 2/4’lük dansların başka birisi de bu danstır. Merkez ve merkeze bağlı ilçelerin tümünde görülür. Diğer 2/4’lük danslara benzeyen adımları vardır. Hareketli ve sözlü bir danstır (Koçkar, 1999: 87). Bu dansla ilgili bilinen dansın türkü sözlerine adım yazılarak ortaya çıkmış olduğudur.

Sultan seccadesini yaymış köşeye
Amanın beyler köşeye
Benden bir çift selam olsun Ayşe’ye
Amanın beyler Ayşe’ye
Olsun olsun yar güzel olsun
Kalem kaşlı olsun olsun
Vurunda sazlara düğünler olsun
Evlerinin önü yüksek kaldırım
Amanın beyler kaldırım
Kaldırımdan düştüm beni kaldırın
Amanın beyler kaldırın
Olsun olsun yar güzel olsun
Kalem kaşlı olsun olsun
Vurun da sazlara düğünler olsun

8. Halkalı Şeker
Dansın müziği Ahmet Yamacı tarafından, Eskişehir, İnönü ilçesi ve köylerinden derlenmiştir. Yörede 2/4’lük ritimle icra edilen dansların başında gelir. Sağ taban üzerine sekme temel adımıdır. Düğünlerde, kına gecelerinde askere uğurlamalar ve gelin almatörenlerinde hemen hemen herkesin oynayabileceği hareketli bir danstır. Sekme adımını bozmadan öne geri yürümeler, çapraz ayak geçişleri ile kaşık çalınarak dans edilir. Günümüz de düzenlemeli ekiplerde birçok varyasyonu yaratılmıştır. Genelde sahneye giriş veya çıkış dansı olarak kullanılmaktadır. Bu dansla ilgili bilinen dansın türkü sözlerine adım yazılarak ortaya çıkmış olduğudur.

9. Bu Dağlarda Bağ Olmaz
Dansın müziği Osman Özdenkçi tarafından Eskişehir ve ilçelerinden derlenmiştir. Ağır tirimli olmasına karşın çeviklik isteyen bir danstır. Dans iki veya katları kişi ile icra edilir. Dans grup dansı olarak tanımlanır. Martinim dansına benzer adımlarda dans edilmesi en belirgin yapı özelliğidir. Dans 9/4'lük (2+2+3+2) aksak ritimli bir danstır. Bu dansla ilgili bilinen dansın türkü sözlerine adım yazılarak ortaya çıkmış olduğudur.

10. Eskişehir Çiftetellisi
Dansın müziği anonim olup sözleri bulunmamaktadır. Yörede Eskişehir çiftetellisi olarak bilinen dans, 2/4'lük ritim yapısına sahip, genellikle düğünlerde kadınların ve erkeklerin birlikte ya da ayrı ayrı sergiledikleri bir meydan dansıdır. Bu dans sahnelemede geleneksel veya stilize tarz sergilemelerde kullanılmamaktadır.

Daha Önce Derlenmiş Ancak Günümüze Aktarılmamış Danslar
11. Keklik Zeybeği
Dans Eskişehir, İnönü ilçesi ve köylerinden Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi tarafından derlenmiştir. Ağır ritimli olmasına karşın çeviklik isteyen bir danstır. Dans iki veya katları kişi ile sergilenir. Dans grup dansı olarak tanımlanır. Döne döne dans edilmesi en belirgin yapı özelliğidir. Dans 9/4'lük (2+2+2+3) aksak ritimli bir danstır. Keklik Zeybeği ile ilgili bilinen daha önce yapılmış olan ve yukarıda belirtilen bilgiler dışında başka bir bilgi ve görsel bulunmadığından adım analizi yapılamamıştır.

12. Kralın Kızı
Eskişehir ili İnönü İlçesi ve köylerinden Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi tarafından derlenmiş bir danstır. Bu dans da tıpkı halkalı şeker gibi 2/4’lük ritimle oynanır. Diğer 2/4’lük danslardan ayırt edici özelliği bu dansta ağır çökmelerin ve yanlamaların bulunmasıdır. Her türlü eğlencede icra edilen dans İnönü İlçesi ve köylerinde daha yaygın olmasına rağmen Eskişehir yöresinde yaygındır.

Ah kralın kızı aman aman
Saçın da sürülsün
Aç beyaz göğsünü de kadınım
Sinen görünsün
Herkes sevdiğini aman aman
Alsın yürüsün
Hadi gülüm aman gel gel
Sallan dolan gel
Evlerinin önü beyaz da galdırım
Galdırımdan düşdüm
Gadınım aman aman
Vay beni galdırın
Faydasız güzeli aman
Yanımda neyleyim
Hadi gülüm aman gel gel
Sallan dolan gel